Στην Αγία Θεοδώρα – Βάστα.

Το Σάββατο 13 Ιουνίου πραγματοποιήσαμε προσκυνηματική εκδρομή στην Αγία Θεοδώρα στην περιοχή Βάστα Μεγαλόπολης. Πρόκειται για ένα χιλιόχρονο εκκλησάκι στη στέγη του οποίου φύονται 17 δέντρα, ενώ από τα θεμέλιά του αναβλύζει νερό. Σύμφωνα με την παράδοση η οσιομάρτυρας Θεοδώρα καθώς την λιθοβολούσαν συγχώρεσε τους ανθρώπους και ευχήθηκε: «Κάνε Κύριε το σώμα μου να γίνει ναός, τα μαλλιά μου να γίνουν δέντρα και το αίμα μου νερό να τα ποτίζει».

Δεν υπάρχουν γραπτές πηγές για τον βίο της Αγίας Θεοδώρας. Ωστόσο υπάρχουν δυο διαφορετικές παραδόσεις, τις οποίες παραθέτουμε. Επικρατέστερη είναι η πρώτη την οποία και κατέγραψε ο μακαριστός μητροπολίτης Μεγαλόπολης Θεόφιλος.

Η πρώτη παράδοση αναφέρει ότι κατά το Βυζάντιο κάθε οικογένεια όφειλε να προσφέρει έναν άντρα για το στρατό του κι αν αυτό δεν ήταν εφικτό, έπρεπε να καταβάλει χρήματα για τη μίσθωση ενός μισθοφόρου να την εκπροσωπήσει.

Η νεαρή Θεοδώρα ήταν το μεγαλύτερο κορίτσι μιας φτωχής οικογένειας με πατέρα ηλικιωμένο και άρρωστο και ζούσε σε ένα χωριό της Πελοποννήσου, τη Βάστα, λίγο έξω από τη Μεγαλόπολη. Το χρηματικό ποσό που απαιτείτο για την πληρωμή μισθοφόρου ήταν πολύ μεγάλο για τις δυνατότητες της οικογένειάς της και ο πατέρας της ανήμπορος να πάρει μέρος σε μάχη. Έτσι η Θεοδώρα σε ηλικία 17 ετών αποφάσισε να υποδυθεί τον άντρα και να συμμετέχει η ίδια στο στρατό του χωριού της. Η ιστορία στην εκκίνηση της μοιάζει με την αντίστοιχη κινέζικη παράδοση της Μουλάν, γνωστή από τον κινηματογράφο κινουμένων σχεδίων.

Βρέθηκε πολύ σύντομα να πολεμά σε μάχες με περίσσιο θάρρος. Μια νεαρή κοπέλα δεν μπόρεσε να αντισταθεί στη γοητεία του νεαρού στρατιώτη κι έτσι τον ερωτεύθηκε. Η Θεοδώρα δεν ήθελε να προδώσει το μυστικό της και όσο κι αν η Θεοδώρα προσπαθούσε να μεταπείσει τη νεαρή κοπέλα λέγοντάς της ότι είναι αφιερωμένη στο Θεό, τόσο η νεαρή κοπέλα ήθελε το νεαρό που έβλεπε μπροστά της, τον όμορφο και θαρραλέο στρατιώτη που είχε γνωρίσει. Η συνεχής άρνηση της Θεοδώρας οδήγησε τη νεαρή κοπέλα στην εκδίκηση. Κοιμήθηκε με κάποιον άλλο στρατιώτη με τον οποίο έμεινε έγκυος και πήγε στον Διοικητή του στρατού δηλώνοντας ότι η Θεοδώρα, δηλαδή ο στρατιώτης που είχε ερωτευθεί η κοπέλα, ήταν εκείνος που την άφησε έγκυο και θα έπρεπε να την παντρευτεί.

Η άρνηση της Θεοδώρας, η οποία δεν ήθελε να αποκαλύψει το μυστικό της, στο συγκεκριμένο γάμο, δεν επέτρεπε παρά την καταδίκη της σε θάνατο λόγω ατίμωσης της νεαρής κοπέλας. Όπως και έγινε.

Άλλη παράδοση διατείνεται ότι η Αγία Θεοδώρα ήταν η Αυγούστα Θεοδώρα, κόρη του Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Η΄ της μακεδονικής δυναστείας, που λέγεται πως βασίλεψε σαν άνδρας από το 1055 μέχρι το 1056. Η Αυγούστα Θεοδώρα κατά τους ισχυρισμούς του Μιχαήλ ΣΤ΄ του Στρατιωτικού που τη διαδέχθηκε με κίνημα αρρώστησε βαριά και πέθανε, ενώ κατ' άλλους εικάζεται ότι ο ίδιος την δολοφόνησε και την έθαψε εδώ ή ότι Μερικούς αιώνες αργότερα, γύρω στον 12ο αιώνα, στο σημείο αυτό φτιάχτηκε ένα εκκλησάκι εις μνήμη της Αγίας Θεοδώρας όπου μεταφέρθηκαν και θάφτηκαν τα λείψανά της. Με την ολοκλήρωση του ναϊδρίου αυτού, φύτρωσαν 17 δέντρα στη στέγη του όσα και τα χρόνια της Θεοδώρας όταν θανατώθηκε και έτσι ολοκληρώθηκε ο θρύλος της Αγίας Θεοδώρας.

Η μνήμη της Οσιοπαρθενομάρτυρος Θεοδώρας από αμνημονεύτων ετών και μέχρι του έτους 1952 εορταζόταν κάθε Λαμπροτρίτη για λόγους που δεν διέσωσε η παράδοση ως τοπική Αγία και πανηγύριζε ο φερώνυμος ιερός ναΐσκος της. Έκτοτε καθιερώθηκε να εορτάζεται την ίδια μέρα, που η εκκλησία μας τιμά και την μνήμη της Οσίας Θεοδώρας της εξ Αλεξάνδρειας στις 11 Σεπτεμβρίου.

Όπως και να’ χει το φαινόμενο είναι θαυμαστό και πολλοί άνθρωποι βρίσκουν ανακούφιση, παρηγοριά και θεραπεία στις ασθένειες και τα προβλήματά τους.

Στα Βυζαντινά χρόνια ήταν σύνηθες το φαινόμενο γυναίκες να ντύνονται ανδρικά και να παριστάνουν τους άντρες, όπως δείχνουν οι πηγές. Αυτό γινόταν είτε από ένθεο ζήλο για να μπουν σε κάποιο αντρικό μοναστήρι και να ασκηθούν σκληρά όπως οι άντρες, είτε για να ξεφύγουν από τους περιορισμούς που έθεταν οι κοινωνικές συμβάσεις κάθε εποχής στις γυναίκες, είτε για άλλους λόγους πολλές φορές άγνωστους στους ανθρώπους, γνωστούς στο Θεό που ετάζει καρδιάς κατά τον ψαλμωδό.

Για να επιτύχουν το σκοπό τους εκμεταλλεύονταν το θεσμό του ευνούχου. Παρουσιάζονταν δηλαδή ως ευνούχοι, ώστε να μην αναγνωριστούν ως γυναίκες. Οι ευνούχοι ήταν επίσης ένα άλλο φαινόμενο των Βυζαντινών χρόνων. Αν και ο ευνουχισμός αποτρέπεται από τους Εκκλησιαστικούς κανόνες, ωστόσο στα Βυζαντινά χρόνια θεσμοθετήθηκε ως ποινή, ώστε να μην έχει κάποιος δικαίωμα στο βασιλικό αξίωμα, μιας και αυτό είναι κληρονομικό. Περισσότερα μπορεί να βρει κάποιος στην εμπεριστατωμένη εργασία της Ευγενείας Ζούκοβα, «Μονάστριες που ασκήτεψαν σε ανδρικά μοναστήρια», εκδόσεις Αρμός, από όπου και η σχετική βιβλιογραφία.